حضانت فرزند

نحوه تعیین تکلیف در خصوص حضانت فرزند پسر و دختر در قانون حمایت از خانواده به چه صورت است؟

یکی از مواردی که در زمان طلاق میان زوجین مورد اختلاف واقع می‌شود موضوع حضانت فرزند و یا فرزندان مشترک آنان میباشد و معمولا هر دوی آن‌ها خواهان حضانت هستند.

این موضوع در حقوق ما درقانون حمایت از خانواده و قانون مدنی مورد بررسی قرار گرفته است.

تعریف حضانت فرزند :

به طور کلی به مراقبت و سرپرستی از طفل توسط پدر و مادر وی حضانت می‌گویند. در جامعه عرفاحق حضانت گفته می‌شود اما در قانون مدنی این یک حق و تکلیف است که قانونگذار بر عهده والدین قرار داده است.

کلمه حضانت از “حضن” گرفته شده است و در لغت به معنای در آغوش گرفتن کودک، پرورش دادن و تعلیم دادن می‌باشد.

در واقع می‌توان گفت حضانت عبارت است از حمایت طفل از لحاظ جسمی و عاطفی از کودک و نگهداری از او توسط اشخاصی که قانون معین کرده است.

 

حضانت از فرزند چه شرایطی دارد؟

حضانت کودک بسیار حائز اهمیت است زیرا موضوع رشد و تربیت کودک یکی از بزرگترین و مهمترین موضوعاتی است که باید بسیار مورد توجه و دقت فروان قرار بگیرد.

در قانون حضانت فرزند تا ۷ سالگی برعهده مادر و پس از آن برعهده پدر می‌باشد. این قانون در رابطه با دختر و پسر یکسان است و تفاوتی ندارد.

از هفت سالگی تا سنین بالاتر حضانت شرایط متفاوتی دارد که مورد بررسی قرار می‌دهیم.

حضانت فرزند دختر و پسر بعد از بلوغ چگونه است؟

همانطور که گفتیم حضانت فرزندانی که والدین آن‌ها قبل از سن بلوغ آن‌ها از هم جدا می شوند و طلاق می گيرند تا هفت سالگی به عهده مادر و بعد از آن برعهده پدر می‌باشد.

موضوعی که در اینجا وجود دارد همانطور که گفتیم حضانت فرزندان بعد از هفت سالگی است که شرایط خاص خود را دارا میباشد.

حضانت فرزند دختر و پسر بعد از بلوغ به انتخاب خودشان می‌باشد. یعنی دختران پس از ۹ سالگی و پسران پس از ۱۵ سالگی مختار هستند که خودشان انتخاب کنند که با کدامیک از والدین می‌خواهند زندگی کنند.

 

در طلاق توافقی حضانت فرزندان به چه صورت است؟

در این رابطه دادگاه موظف است تصمیم گیری کند که در طلاق‌های گوناگون مختلف است.

در طلاق توافقی زوجین مي توانند در مورد مسائل مربوط به حضانت،مثل حضانت و اینکه سرپرستی کودک با چه کسی باشد و شرایط ملاقات به چه صورت و چند بار در هفته باشد توافق کنند.

اگر زوجین با یکدیگر توافق کنند بهتر است توافق خود را به دادگاه اعلام کنند و به آن عمل کنند این توافق سبب می شود که از مشکلات احتمالی آینده جلوگیری شود و ضمانت اجرایی دارد.

حضانت فرزندان از منظر اسلام

قواعد و قوانینی که در مورد حضانت فرزند پس از طلاق وجود دارد از فقه گرفته شده مثل شیر دادن به فرزند و مراقبت او تا دو سالگی بر عهده مادر است و بعد از آن پدر وظیفه دارد که خوراک و پوشاک او را فراهم نماید.اما بطور کلی منظور اولویت در نگهداری از فرزند است نه اینکه الزاما بر عهده پدر باشد.

اما در قوانین دیگر و قانون مدنی حضانت فرزند بر عهده پدر است و مادر می‌تواند به شرط گرفتن رضایت وی حضانت فرزند را به عهده بگیرد.

مواد مربوط به حضانت در قانون مدنی:

قانون‌گذار در قانون مدنی تقریبا تمام موارد مربوط به حضانت رو مورد توجه ویژه قرار داده و مواد قانونی مربوطه را پیش بینی نموده است.

در ادامه مواد مربوط به حضانت فرزند را بررسی می‌نماییم:

ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی: نگاهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است.

ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی: برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.

تبصره: بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می‌باشد. (اصلاحی ۸/۹/۱۳۸۲ مجمع تشخیص نظام)

ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی: اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا به دیگری شوهر کند حق حضانت با پدر خواهد بود.

ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی: در صورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آن که زنده است خواهد بود هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد.

ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی : هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده‌ی آن‌هاست از نگاهداری او امتناع کنند، در صورت امتناع یکی از ابوین، حاکم باید به تقاضای دیگری یا تقاضای قیم یا یکی از اقربا و یا به تقاضای مدعی‌العموم، نگاهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده‌ اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا مؤثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هر گاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تأمین کند.

ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی: هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضاییه تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند

موارد مربوط به عدم مواظبت و احتیاط در نگهداری فرزند:

زمانیکه اعتیاد مخرب به الکل یا مواد مخدر یا قمار و یا فساد و فحشا اخلاقی و يا مبتلا به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشک قانونی و يا سو استفاده از طفل و اجبار او به قاچاق يا مشاغلی که سبب فساد شود يا ضرب و جرح وی که سبب آسیب به فرزند شود و متعارف نباشد.

مواد ۱۱۷۴ قانون مدنی: در صورتی که به علت طلاق یا به هر جهت دیگر ابوین طفل در یک منزل سکونت نداشته باشند هر یک از ابوین که طفل تحت حضانت او نمی‌باشد حق ملاقات طفل خود را دارد تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوطه به آن‌ها در صورت اختلاف بین ابوین با محکمه است.

ماده ۱۱۷۵ قانون مدنی: طفل را نمی‌توان از ابوین و یا از پدر و یا از مادری که حضانت با اوست گرفت مگر در صورت وجود علت قانونی.

ماده ۶۳۲ قانون مجازات اسلامی: اگر کسی از دادن طفلی که به او سپرده شده است در موقع مطالبه‌ اشخاصی که قانوناً حق مطالبه دارند امتناع کند به مجازات از سه ماه تا شش ماه حبس یا به جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.

موانع قانونی ملاقات با فرزند کدامند؟

چنانچه فردی که حضانت فرزند بر عهده او نیست بتواند از دادگاه اجازه ملاقات با فرزند را بگیرد می تواند با حضور ناظر وی را ملاقات نماید.

همانطور که بیان شد ،پدر و مادر معتاد باشند و شرایط نگهداری نداشته باشند منع قانونی محسوب می شود.

نحوه گرفتن حضانت فرزند توسط مادر:

مادر می‌تواند دادخواست خود را به دادگاه ارائه نماید تا پس از انجام بررسی‌ها، درصورتی که صلاحیت مادر برای دارا شدن حضانت بیشتر بود، این وظیفه را عهده‌دار شود.

مادر همچنین می‌تواند مشکلات و عدم صلاحیت پدر برای نگهداری از فرزند را ثابت نماید و دلایل و مدارک را به دادگاه ارائه کند. اگر هرکدام از شرایط موجود در ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی احراز گردد، حضانت دیگر برعهده پدر نخواهد بود و براساس اولویت به مادر سپرده می‌شود.

حضانت فرزند بعد از فوت پدر:

اگر پدر فوت نماید حضانت فرزند بعد او با مادر است و اگر مادر وی نیز فوت کرده باشد بر عهده جد پدر است و آنها اولویت دارند و چنانچه فرزند دارای جد پدری نباشد اقربا او به ترتیب از نزدیکترین حضانت را به عهده می‌گیرند.

نفقه در حضانت فرزند توسط مادر:

با توجه به اینکه فرزند و همسر واجب‌النفقه هستند، می‌توان بیان نمود که این واجب‌النفقه بودن پس از طلاق از زن ساقط می‌شود اما در رابطه با فرزندان اینگونه نیست و به شکل گذشته ادامه پیدا می‌کند.

بنابراین در صورتی که حضانت فرزند برعهده پدر باشد باید به وی نفقه پرداخت کند و نیازهای متعارف و دیگر موارد مربوط به مواد قانونی را برای وی فراهم نماید. این وضعیت در رابطه با زمانی که فرزند با مادر خود زندگی می‌کند و حضانت وی برعهده مادر است نیز به همین صورت می‌باشد.

نتیجه اینکه حضانت فرزند و اینکه چه کسی عهده‌دار آن است حائز اهمیت نیست و در هر صورت خرج زندگی فرزند با پدر خود می‌باشد و باید به‌ صورت ماهیانه مبلغی را به وی اعطا نماید.

اگر مادر مجددا ازدواج نماید حضانت با چه کسی است؟

در ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی این موضوع آمده و ما به بررسی آن می پردازیم.

چنانچه بعد طلاق از همسر ، مادر موفق شود که حضانت فرزند را بگیرد،این حق برای او مطلق نیست و شروطی مثل جنون و ازدواج مجدد در این‌باره وجود دارد.

با توجه به این مسئله، اگر مادر مجددا ازدواج کند حق حضانت به پدر تعلق می‌گیرد و دیگر برعهده مادر نیست اما می‌تواند با حکم دادگاه یا توافق طرفین، فرزند خود را ملاقات نماید.

مزایای اخذ حضانت فرزند

معمولا در مورد حضانت فرزند هردوی پدر و مادر طالب گرفتن حضانت هستند اما مادر بیشتر تمایل دارد که حضانت با او باشد.

به همین خاطر مادران بعد از طلاق سعی می کنند با تلاش حق حضانت فرزند را بخاطر وجود رابطه مادر فرزندی بگیرند و این رابطه عاطفی از بین نرود.

بزرگترین مزیت اخذ حضانت فرزند این است که پدر یا مادر که حضانت را اخذ می‌کند می‌داند که با تربیت فرزند به بهترین شکل ممکن؛ حتی‌الامکان از بروز مشکلات عاطفی و روحی روانی در فرزند جلوگیری می‌نماید.

مدارک لازم برای گرفتن حضانت

مدارکی که باید به دادگاه جهت گرفتن حضانت اعطا گردد تا با استفاده از آن درخواست اخذ حضانت ثبت بشود.

مدارک موردنیاز: تصویر مصدق شناسنامه (اختیاری) تصویر مصدق سند طلاق (اختیاری)تصویر مصدق سند ازدواج (اختیاری) و همینطور به همراه داشتن و ارائه کارت ملی جهت احراز هویت و کارت عابر بانک جهت پرداخت هزینه دادرسی الزامی است.

در صورت عدم به همراه داشتن و وجود مدارک اختیاری مذکور، می‌توانید یکی از مواردی که در ادامه آمده است را جایگزین نمایید:

اتیان سوگندتحقیقات محلی شماره پرونده استنادیشهادت شهود و مطلعین درخواست استعلام نظر پزشکی قانونی درخواست جلب نظر کارشناس سایر دلایل و منضمات

وکیل حضانت فرزند

مادر برای اینکه حضانت فرزند را بگیرد بخاطر سختی و پیچیدگیهایش لازم است که با فردی که به قوانین و مقررات آگاهی کافی دارد اقدام نماید.

در نتیجه درست است که هر شخصی می تواند خودش به تنهایی اقدام برای حضانت نماید اما بدون داشتن اطلاعات کافی و درست، ارائه دادخواست کیفیت لازم را نخواهد داشت.

بهره‌گیری از کمک یک وکیل و حقوق‌دان خبره باعث می‌شود که با ادله اثباتی محکم برای عدم صلاحیت پدر یا مادر در نگهداری فرزند و همچنین مدارک دقیق و لازم دادخواست خود را به دادگاه ارائه داده و حق حضانت را دریافت نمایید.

در نتیجه برای سرعت در روند دادرسی و گرفتن رایی که به نفع شما صادر شود،بهتر است که از وجود مشاوره و کمک وکیل بهره بگیرید