همه چیز در مورد قوانین حضانت فرزند

نحوه تعیین تکلیف در خصوص حضانت فرزند پسر و دختر در قانون حمایت از خانواده به چه صورت است؟

یکی از مواردی که در زمان طلاق میان زوجین مورد اختلاف واقع می‌شود، موضوع حضانت فرزند و یا فرزندان مشترک آنان می باشد و معمولا هر دوی آن‌ها خواهان حضانت هستند.

این موضوع در حقوق ما درقانون حمایت از خانواده و قانون مدنی مورد بررسی قرار گرفته است.

ما دراین مطلب به همه چیز در مورد قوانین حضانت فرزند پرداخته ایم و آن را از چندین منظر، مورد بررسی قرار داده ایم.

تعریف حضانت فرزند

به طور کلی به مراقبت و سرپرستی از طفل توسط پدر و مادر وی حضانت می‌گویند. در جامعه عرفاحق حضانت گفته می‌شود اما در قانون مدنی این یک حق و تکلیف است که قانونگذار بر عهده والدین قرار داده است.

کلمه حضانت از “حضن” گرفته شده است و در لغت به معنای در آغوش گرفتن کودک، پرورش دادن و تعلیم دادن می‌باشد.

در واقع می‌توان گفت حضانت عبارت است از حمایت طفل از لحاظ جسمی و عاطفی از کودک و نگهداری از او توسط اشخاصی که قانون معین کرده است. 

حضانت فرزند چه شرایطی دارد؟

حضانت کودک بسیار حائز اهمیت است زیرا موضوع رشد و تربیت کودک یکی از بزرگترین و مهمترین موضوعاتی است که باید بسیار مورد توجه و دقت فروان قرار بگیرد.

در قانون حضانت فرزند تا ۷ سالگی برعهده مادر و پس از آن برعهده پدر می‌باشد. این قانون در رابطه با دختر و پسر یکسان است و تفاوتی ندارد.

از هفت سالگی تا سنین بالاتر حضانت شرایط متفاوتی دارد که مورد بررسی قرار می‌دهیم.

• حضانت فرزند دختر و پسر بعد از بلوغ چگونه است؟

همانطور که گفتیم حضانت فرزندانی که والدین آن‌ها قبل از سن بلوغ آن‌ها از هم جدا می شوند و طلاق می گيرند تا هفت سالگی به عهده مادر و بعد از آن برعهده پدر می‌باشد.

موضوعی که در اینجا وجود دارد همانطور که گفتیم حضانت فرزندان بعد از هفت سالگی است که شرایط خاص خود را دارا میباشد.

حضانت فرزند دختر و پسر بعد از بلوغ به انتخاب خودشان می‌باشد. یعنی دختران پس از ۹ سالگی و پسران پس از ۱۵ سالگی مختار هستند که خودشان انتخاب کنند که با کدامیک از والدین می‌خواهند زندگی کنند.

حضانت فرزند در طلاق توافقی چگونه است؟

در طلاق توافقی زوجین مي توانند در مورد مسائل مربوط به حضانت فرزند و اینکه سرپرستی کودک با چه کسی باشد و شرایط ملاقات به چه صورت و چند بار در هفته باشد توافق کنند.

اگر زوجین با یکدیگر توافق کنند بهتر است توافق خود را به دادگاه اعلام کنند و به آن عمل کنند این توافق سبب می شود که از مشکلات احتمالی آینده جلوگیری شود و ضمانت اجرایی دارد.

حضانت فرزند از منظر اسلام و قانون مدنی

• حضانت فرزند از منظر اسلام:

قواعد و قوانینی که در مورد حضانت فرزند پس از طلاق وجود دارد از فقه گرفته شده است. شیر دادن به فرزند و مراقبت از او تا دو سالگی بر عهده مادر است و بعد از آن پدر وظیفه دارد که خوراک و پوشاک او را فراهم نماید.اما بطور کلی منظور، اولویت در نگهداری از فرزند است نه اینکه الزاما بر عهده پدر باشد.

اما در قوانین دیگر و قانون مدنی حضانت بر عهده پدر است و مادر می‌تواند به شرط گرفتن رضایت وی حضانت فرزند را به عهده بگیرد.

• مواد مربوط به حضانت در قانون مدنی:

قانون‌گذار در قانون مدنی تقریبا تمام موارد مربوط به حضانت رو مورد توجه ویژه قرار داده و مواد قانونی مربوطه را پیش بینی نموده است.

در ادامه مواد مربوط به حضانت فرزند را بررسی می‌نماییم:

ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی: نگاهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است.

ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی: برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است.

تبصره: بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می‌باشد. (اصلاحی ۸/۹/۱۳۸۲ مجمع تشخیص نظام)

ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی: اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا به دیگری شوهر کند حق حضانت با پدر خواهد بود.

ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی: در صورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آن که زنده است خواهد بود هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد.

ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی : هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده‌ی آن‌هاست از نگاهداری او امتناع کنند، در صورت امتناع یکی از ابوین، حاکم باید به تقاضای دیگری یا تقاضای قیم یا یکی از اقربا و یا به تقاضای مدعی‌العموم، نگاهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده‌ اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا مؤثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هر گاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تأمین کند.

ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی: هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضاییه تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند

موارد مربوط به عدم مواظبت و احتیاط در حضانت فرزند

حضانت فرزند زمانیکه اعتیاد مخرب به الکل یا مواد مخدر یا قمار و یا فساد و فحشا اخلاقی و يا مبتلا به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشک قانونی و يا سو استفاده از طفل و اجبار او به قاچاق يا مشاغلی که سبب فساد شود يا ضرب و جرح وی که سبب آسیب به فرزند شود و متعارف نباشد شامل مواردی خواهد شد.

• موانع قانونی ملاقات با فرزند کدامند؟

چنانچه فردی که حضانت فرزند بر عهده او نیست بتواند از دادگاه اجازه ملاقات با فرزند را بگیرد می تواند با حضور ناظر وی را ملاقات نماید.

همانطور که بیان شد ،پدر و مادر معتاد باشند و شرایط نگهداری نداشته باشند منع قانونی محسوب می شود.

نحوه گرفتن حضانت فرزند توسط مادر

مادر ایناجاه را دارد که دادخواست حضانت فرزند خود را به دادگاه ارائه کند تا بعد از انجام بررسی های لازم، درصورتی که صلاحیت احراز شد،، این وظیفه را عهده‌دار شود.

همچنین مادر این اجازه را دارد که مشکلات و عدم صلاحیت پدر قرزند خود را برای حضانت ثابت نماید و دلایل و مدارک لازم را به دادگاه، اراه دهد.

• حضانت فرزند بعد از فوت پدر:

اگر پدر فوت نماید حضانت فرزند بعد او با مادر است و اگر مادر وی نیز فوت کرده باشد بر عهده جد پدر است و آنها اولویت دارند و چنانچه فرزند دارای جد پدری نباشد اقربا او به ترتیب از نزدیکترین حضانت را به عهده می‌گیرند.

نفقه در حضانت فرزند توسط مادر

با توجه به این موضوع که فرزند و همسر واجب‌النفقه می باشند، می‌توان اینگونه گفت که این واجب‌النفقه بودن بعد از طلاق، از زوجه ساقط می گردد اما در ارتباط با مقوله ی حضانت فرزند، اینچنین نوده نیست و همچون گذشته ادامه پیدا خواهد کرد.

بنابراین در صورتی که حضانت فرزند برعهده پدر باشد باید به وی نفقه پرداخت کند و نیازهای متعارف و دیگر موارد مربوط به مواد قانونی را برای وی فراهم نماید. این شرایط در ارتباط با زمانی که فرزند با مادر خودش زندگی می نماید و حضانت او نیز برعهده ی مادر است نیز به همین منوال خواهد بود.

نتیجتا حضانت فرزند و همچنین اینکه چه کسی آن را بر عهده بگیرد آنچنان حائز اهمیت نیست و به هر شکل، خرج زندگی اولاد با پدرش می باشد؛ لذا وی موظف است به‌ صورت ماهیانه، مبلغی را به وی اعطا کند.

اگر مادر مجددا ازدواج نماید حضانت با چه کسی است؟

در ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی این موضوع آمده و ما به بررسی آن می پردازیم.

چنانچه بعد طلاق از همسر ، مادر موفق شود که حضانت فرزند را بگیرد،این حق برای او مطلق نیست و شروطی مثل جنون و ازدواج مجدد در این‌باره وجود دارد.

با توجه به آنچه گفته شد، اگر مادر ازدواج مجدد داشته باشد، حق حضانت به پدر منتقل می شود؛ اما این امر می‌تواند با حکم دادگاه و یا توافق ایجاد شده میان طرفین، همچنان با ملاقات مادر با فرزند، منافاتی نداشته باشد.

مزایای اخذ حضانت فرزند

معمولا در مورد حضانت فرزند هردوی پدر و مادر طالب گرفتن حضانت هستند اما مادر بیشتر تمایل دارد که حضانت با او باشد.

به همین خاطر مادران بعد از طلاق سعی می کنند با تلاش حق حضانت فرزند را بخاطر وجود رابطه مادر فرزندی بگیرند و این رابطه عاطفی از بین نرود.

مهمترین ویژگی اخذ حضانت فرزند این خواهد بود که پدر یا مادر که حضانت را عهده دار می شوند می‌داند که با تربیت فرزند در بهترین حالت ممکن؛ تا حد مقدور، از بروز مشکلات روانی، عاطفی و روحی در فرزند جلوگیری خواهند کرد.

• مدارک لازم برای گرفتن حضانت

مدارکی که باید به دادگاه جهت گرفتن حضانت اعطا گردد تا با استفاده از آن درخواست اخذ حضانت ثبت بشود.

مدارک موردنیاز: تصویر مصدق شناسنامه (اختیاری) تصویر مصدق سند طلاق (اختیاری)تصویر مصدق سند ازدواج (اختیاری) و همینطور به همراه داشتن و ارائه کارت ملی جهت احراز هویت و کارت عابر بانک جهت پرداخت هزینه دادرسی الزامی است.

در صورت عدم به همراه داشتن و وجود مدارک اختیاری مذکور، می‌توانید یکی از مواردی که در ادامه آمده است را جایگزین نمایید:

اتیان سوگندتحقیقات محلی شماره پرونده استنادیشهادت شهود و مطلعین درخواست استعلام نظر پزشکی قانونی درخواست جلب نظر کارشناس سایر دلایل و منضمات

وکیل حضانت فرزند

در نهات باید گفت بهره‌مندی از کمک یک وکیل خانواده در کرج و حقوق‌دان خبره در مسیر دریافت حضانت فرزند، باعث می‌شود که با ادله اثباتی محکم، دادخواست خود را به دادگاه ارائه دهید و حق حضانت را دریافت نمایید.

در نتیجه برای سرعت در روند دادرسی و گرفتن رایی که به نفع شما صادر شود، بهتر است که از وجود مشاوره و کمک وکیل بهره بگیرید.